IJzer

Omschrijving

IJzer is een mineraal dat onder andere belangrijk is voor de vorming van hemoglobine, een onderdeel van erythrocyten (rode bloedcellen). Erythrocyten vervoeren zuurstof in het lichaam. Er bestaan twee vormen ijzer: heemijzer en non-heemijzer. Heemijzer komt voor in dierlijke producten en wordt relatief het beste opgenomen. Non-heemijzer komt vooral in plantaardige producten. Vrouwen in de vruchtbare leeftijd, zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en vegetariërs hebben meer kans op een ijzerdeficiëntie.

IJzerdeficiëntie

IJzergebrek komt vaker voor in populaties die een plantaardige voeding consumeren. Plantaardige voeding heeft een lage biologische beschikbaarheid van ijzer (non-heemijzer of F3+). Ook infecties en bloedverlies verlagen de ijzerstatus. In een recente publicatie van de Wereldgezondheidsorganisatie wordt geschat dat ongeveer 25% van de wereldbevolking lijdt aan bloedarmoede, waarbij de prevalentie het hoogst is bij voorschoolse kinderen (47%), zwangere (42%) en niet-zwangere vrouwen (30%). Ongeveer de helft van de gevallen van bloedarmoede is het gevolg van ijzertekort. Onderzoeken onder schoolgaande kinderen in West- en Noord-Afrika wijzen uit dat 23-25% lijdt aan zowel struma als ijzerdeficiëntie-anemie (IDA). Door ijzerdeficiëntie-anemie dalen de plasma T4- en T3-concentraties in het plasma, vermindert de perifere conversie van T4 naar T3 en neemt de TSH-waarde toe. Resultaten van dierstudies suggereren dat ijzerdeficiëntie-anemie het metabolisme van de schildklier kan beïnvloeden door de onder meer:

Verlaging van binding van T3 aan hepatische nucleaire receptoren;
Vermindering van de schildklierperoxidase-activiteit, een enzym dat essentieel is voor de synthese van schildklierhormonen;
IJzergebreks-anemie kan ook nadelig zijn voor schildkliermetabolisme door een verlaagd zuurstoftransport.

Het is aannemelijk dat deze mechanismen samen bijdragen tot de verslechtering van de schildklierfunctie bij ijzertekort.

Andere veelvoorkomende oorzaken van ijzerdeficiëntie zijn slechte darmfunctie (o.a. inflammatoire darmaandoeningen) en extreem bloedverlies door hevige menstruaties of interne bloedingen.

IJzerstapeling

Genetische hemochromatose is één van de meest voorkomende genetische aandoeningen. Patiënten met een vroeg gedetecteerde hemochromatose en die regelmatig bloed laten afnemen, hebben een normale levensverwachting. Doordat hemochromatose aanleiding geeft tot het ontwikkelen van leverziekten, diabetes mellitus, bacteriële infecties, dementie, artritis en arteriosclerose, daalt de levensverwachting van deze mensen. Maatregelen om het ijzergehalte te verlagen, zijn bijvoorbeeld:

Bloed geven.
Minder rood vlees eten en meer vis of kip.
Meer plantaardig voedsel eten.
Voldoende vezels eten voor een optimale dagelijkse stoelgang zodat het ijzer niet terug geresorbeerd wordt in de darmen, maar wordt uitgescheiden.
Vitamine D vermindert de opname van ijzer doordat het de opname van Ca verbetert in de darm.
Koffie en thee verminderen de ijzeropname.
Alle producten rijk aan chlorofyl binden ijzer. Een chlorofylhoudend supplement kan therapeutisch worden ingezet.
De mineralen chroom, koper, mangaan, molybdeen en vanadium zorgen voor evenwicht in de ijzerhuishouding, dus een tekort ervan kan reeds ijzerstapeling geven.
Tekorten aan vitamine E, D en B12 kunnen ook leiden tot ijzeropstapeling.
Zware metalenbelasting met aluminium, cadmium en kwik bevorderen ijzerstapeling.

Interacties

Interacties met natuurlijke en/of reguliere medicijnen zijn mogelijk.

Referenties

McLean E, Cogswell M, Egli I et al. World Health Organization. Worldwide prevalence of anemia 1993–2005: WHO global database on anemia. Public Health Nutr. 2009 Apr;12(4):444-54. Epub 2008 May 23.
Nierau C, et al. Strategies for early diagnosis of heamochromatosis. Eur. J. Gastroenterol Hepatol. 2002 Mar;14(3):223-9.