Podcast – Aflevering 5: work-life balance met Janine Oskam

Hoe herken je werkdruk en vooral: hoe pak je het aan? En wat is het verband tussen voedingstekorten en stress? Vitaliteitscoach Janine Oskam geeft concrete tips voor meer vitaal leven en werken.

Video

Samenvatting podcast

Over Janine Oskam

- Vitaliteitscoach voor financieel dienstverleners

- Focus: stress en werkdruk omzetten naar vitaliteit en energie

- Instituut Vitae

Podcast:

Janine, financieel dienstverleners zijn een specifieke doelgroep, hoe ben je er bij gekomen om specifiek hen te helpen?

Ik zit zelf al meer dan 25 jaar in de financiële dienstverlening. Samen met mijn man heb ik een assurantiekantoor. Ik was daar al jaren werkzaam toen ik in 2015 een burn-out kreeg. Die kwam er niet zomaar, want aan een burn-out gaat een heel verhaal vooraf. Al jarenlang was ik over mijn eigen grenzen heen gegaan.

Ik ging steeds harder werken en steeds harder mijn best doen. Ik kreeg allerlei klachten: ik was vermoeid, had al jaren darmklachten en een schildklier die trager werkte. Ik sliep slecht, ik had hoofdpijn. Ik luisterde niet naar mijn lijf, want ik dacht: als ik nog éven hard doorwerk, is het volgende week wel weer beter. Maar dat dacht ik week na week.

Op een gegeven moment werd het me op een drukke dag op kantoor teveel. De to do’s stapelden zich op en toen de telefoon rinkelde met een telefoontje waar ik op zat te wachten, kon ik ineens helemaal niks uitbrengen. Ik werd misselijk, draaierig, het werd zwart voor mijn ogen, en het was klaar. 

De huisarts deed me beloven dat ik 100% stil zou zijn en op de bank zou gaan liggen. Toen ik braaf lag te zijn op de bank, maakte ik langzamerhand de optelsom en besefte ik dat ik heel verkeerd bezig was geweest.

Als ik nu terugkijk had ik gewoon torenhoge stress, was het veel te veel en uiteindelijk ook allemaal aan mezelf te wijten. En dat is ook het mooie, want als het je eigen schuld is, dan kan je er ook zelf wat aan veranderen. Toen ben ik scholing gaan doen. Eerst als afleiding, om mijn zinnen te verzetten. Na het behalen van mijn diploma ben ik een praktijkje begonnen. Ik kreeg best snel klanten en dat werden er steeds meer. En zo is het gekomen dat ik anderen ben gaan helpen. Na verloop van tijd ben ik me dan gaan inzetten voor ondernemers, omdat ik hun valkuilen als geen ander ken. Later ben ik het nog verder gaan specialiseren naar financieel dienstverleners. En nu help ik dus ondernemende professionals en bedrijven in de financiële dienstverlening om ‘vitaal te werken’.

Wat bedoel je met vitaal? Hoe definieer jij vitaal leven en werken?

De meeste mensen denken bij vitaliteit aan eten, drinken, bewegen en soms slaap en ontspanning. Maar het is zoveel meer dan dat. Het heeft te maken met: voel je je goed in je leven zoals dat nu is? Heb je een fijn huis, heb je een fijne relatie met een partner, met de mensen om je heen? Hoe is de relatie met jezelf? Hoe heb je je boel op orde, heb je überhaupt je leven op orde? Hoe is het met je zelfontwikkeling en je zelfwaardering? Hoe is je waardering van anderen? Hoe is het met je ambities? Zit dat allemaal waar jij het wil?

Bij de groep mensen die ik vooral bedien is stress het voornaamste struikelblok. En stress is een ontzettende bedreiging voor je vitaliteit. Maar werkstress kennen we allemaal, en eigenlijk is die heel eenvoudig te verminderen. 

Hoe verminder je werkstress dan?

Dat is afhankelijk van persoon tot persoon. Maar door eenvoudige dingen anders te doen, kan je al heel gemakkelijk werkstress verminderen. Ik werk daarvoor met de piramide van Maslow.

Maslow zegt het volgende: vitaliteit omhelst een heleboel, maar het fundament van je vitaliteit ligt bij de lichamelijke behoeften: eten, drinken, bewegen, ontspannen, slapen en seksualiteit. En is die onderste laag niet op orde, dan moet je veel harder werken om bovenaan iets te bereiken. Vanuit die methodiek ga ik vanuit de stress terug naar de basis. Dan vraag ik een cliënt: hoe is het nu eigenlijk met je gezondheid. Hoe is het met je voeding en beweeg je genoeg? Heb je voldoende tijd om te ontspannen? We kijken dan samen naar de rest van het leven, buiten het werk om, en waar je dingen anders kan gaan doen. Vaak is dat heel eenvoudig.

Hoe komen mensen bij jou terecht?

Ik help steeds meer bedrijven die duurzame inzetbaarheid van hun mensen willen. Ze willen preventief werken aan uitval en verzuim. Ik kom dan bij een groep gezonde ondernemers en geef een workshop of een presentatie. Vaak zien ze dan in dat hun werkdruk toch hoger ligt dan ze dachten. De vraag van de werkgever is ook vaak: kan je ons helpen de werkdruk te verminderen? En dan help ik de groep met een workshop of coach hen via een bepaald traject. Individuele medewerkers help ik ook, in één van mijn twee programma’s. Het ene is vitaal werken, het andere is vitaal managen. Vitaal werken gaat over het leven en werken en de balans daartussen. Vitaal managen gaat nog een stap verder, want dat gaat over het managen van mensen, maar ook van jezelf, dus je zelfleiderschap managen. 

Wat zijn signalen dat je werkdruk te hoog ligt?

Als je thuis veel aan het werk denkt of zelfs ’s nachts wakker wordt met een dossier of casus in je hoofd. Als je dingen vergeet en alles op briefjes moet schrijven, is dat een teken dat je eigenlijk teveel hooi op je vork hebt. Andere signalen zijn dat je de zaken niet meer op een rijtje krijgt, dat je je to do’s niet meer ingepland krijgt en dat je to do-lijst steeds groter wordt. En ook dat je – als je eerlijk bent met jezelf – merkt dat je steeds minder efficiënt werkt. Je hebt minder concentratie en komt ’s ochtends moeizamer op gang.

Je hebt dus meer energie nodig om het zelfde werk te leveren en dat is een alarmsignaal?

Klopt. Nog een alarmsignaal: prikkelbaar worden. Dat kan je het beste vragen aan het thuisfront. Voor je klanten kan je irritatie meestal het langst verbergen, daarna je collega’s en daarna het thuisfront. Op het moment dat je collega’s het merken, is het al laat. Als je klanten het merken, is het echt foute boel. Dan kan je maar best grote maatregelen nemen. 

Hoe kan je dat voor zijn? Wat kan je doen als je partner en je collega’s het merken?

Vraag hulp! Ga met je werkgever in gesprek om te kijken waar je werkdruk zou kunnen verlichten. Vraag aan je collega om je te helpen waar hij of zij kan. Als jouw werkdruk hoog ligt, bestaat de kans dat je collega het ook erg druk heeft, dus praat erover met elkaar. En maak afspraken, zoals bijvoorbeeld een uur lang de telefoon niet zelf aannemen, maar om en om met je collega voor elkaar de telefoon aannemen. Zeg vaker nee en stel prioriteiten. Bedenk: elke keer dat je ‘nee’ zegt, zeg je ja tegen iets anders. Dat is een eye-opener voor veel mensen. 

Altijd maar ‘ja’ zeggen, werkt dus averechts?

Sterker nog, achter iedere ja zit een nee. Als je ja zegt tegen een afspraak in je vrije tijd, zeg je nee tegen je vrije tijd. Dan zeg je misschien wel nee tegen een afspraak met vrienden, een uurtje sporten of een boek lezen. Iedere ja heeft ook een nee in zich en andersom. Dus als jij een keer nee zegt, tegen die baas die je komt vragen of je alsjeblieft wil overwerken, dan zeg je nee tegen die andere dingen. Zeg je nee tegen die baas, zeg je ja tegen de rest.

Het lijkt de gemakkelijkste oplossing om altijd ja te zeggen, maar dat is op termijn dus niet zo?

Als je je realiseert dat je impliciet ook altijd nee zegt, wordt het gemakkelijker om die nee te zeggen. Want eigenlijk zeg je met iedere ja of nee eigenlijk een ja én nee. En ik merk aan de mensen die ik begeleid dat als je dat bedenkt, dat het al gemakkelijker is om die nee uit te spreken.

Nog een tip: ga kijken welke taken echt nodig zijn. Want dat praatje bij de koffieautomaat is heel gezellig en is verleidelijk om dat uit te breiden, zeker als je moe bent, je nog heel veel te doen hebt en je het overzicht kwijt bent. Maar misschien moet je nee zeggen tegen dat praatje, want het is uitstelgedrag. 

Waar mensen ook altijd heel erg een inzicht van krijgen is als ik zeg van: ga eens echt goed kijken welke werkzaamheden nodig zijn. Sommige doen je al jarenlang maar zijn een beetje uit de tijd geraakt.

Laatste concrete tip: start ’s ochtends met iets waar je tegenop zit. Ik heb een boek: eat that frog. Slik die kikker gewoon ’s ochtends als eerste in. Hij glibbert naar binnen en je walgt ervan, maar dan is het gedaan. Dan merk je als je start met iets waar je echt tegenop ziet en waar je eigenlijk niet aan wil denken, en je hebt het gedaan, dan kom je al in een soort van flow. Want dan denk je: oh wauw, heb ik gedaan. En dan zit je in een soort positieve energie. Werkt voor mij als een trein.

Soms ga je met mensen in individuele trajecten. Wat voor dingen komen daar naar boven?

Mensen denken vaak: ik ben gezond en ik mankeer niks. En dat is ook wel zo, want iemand functioneert gewoon. Maar als je dan met iemand in gesprek gaat, merk je dat ze toch wel vaak hoofdpijn hebben, dat ze vaak ’s nachts wakker worden of problemen hebben met hun ontlasting. Dan vertellen ze dat ze altijd last hebben van obstipatie, buikpijn, aambeien een opgeblazen buik…

Voorbeeld: verhaal van Anneke

Anneke moest van haar werkgever bij mij een traject doen omdat ze ernstig vermoeid was. Ze sliep slecht en had recent gehoord dat haar schildklier te traag werkte. Dat is een alarmsignaal van je lichaam. Je lichaam zegt dan: slow down, ga nu eens langzaam doen. Ik geef je vermoeidheid en dan ga je wel langzamer! Je lichaam bedenkt van alles om jou duidelijk te maken dat je het rustiger aan moet doen. Uit haar bloed bleek Anneke overgevoelig te zijn voor een aantal voedingsmiddelen, dat bekijk ik met behulp van intolerantieonderzoek. Die overgevoeligheden kost ook veel energie, want dat immuunsysteem staat de hele dag aan om stoffen te weren waarvan die denkt dat ze gevaarlijk zijn.

Ik ben met Anneke echt diep gedoken in hoe zijn naar zichzelf kijkt. Haar zelfwaardering was ook bergafwaarts gegaan omdat ze op het werk niet meer gedaan kreeg wat ze wilde doen, en dat gaat dan van kwaad tot erger. Ik heb Anneke eerst en vooral aangeraden om gezond te gaan eten. Als ik mensen vraag of ze gezond eten. Want wat bleek: Anneke nam veel te weinig eiwitten. Ze nam nog niet de helft van haar dagelijkse eiwitbehoefte. Ook dat maakt je vermoeid, want eiwit is een bouwstof. Daardoor onder andere waren ook haar hormonen van slag. Haar neurotransmitters lagen eraf, serotonine was veel te laag. Dan is natuurlijk ook slaaphormoon melatonine te laag. Want serotonine heb je nodig om melatonine te kunnen maken. Dopamine was ook veel te laag, dus ze was helemaal niet daadkrachtig.

Anneke is gezonder gaan eten: meer eiwitten en voedingsmiddelen uit haar dieet gehaald waar haar lichaam overactief op reageerde. Na 2 weken was zij een ander mens. Toen kreeg ze ook de kracht om andere stappen te zetten in haar leven. Een aantal kwalijke relaties waarmee ze aan de slag moest, dingen die gezegd en gedaan moesten worden. Zo is ze aan het eind van het traject ook in een andere functie beland, want het bleek dat ze niet op haar plek zat. Als je hoofd op overleven staat en je gaat maar door en door en je kan niet meer helder nadenken, dan besef je dat niet. En wat dan het mooie is: als je fundament verstevigd is, komen er vaak andere verlangens naar boven.

Voorbeeld: verhaal van Mirella

Mirella kwam jaren geleden bij me met fybromyalgieklachten. Haar traject was succesvol, ook met intoleranties, voeding, maar ook gedrag: nee zeggen, hulp durven vragen, enzovoort. Ik sprak haar toevallig afgelopen vrijdag en het mooie is dat ze steeds grotere doelen krijgt. Ze was naar haar baas gestapt en had aangegeven dat ze graag een aantal dingen zou veranderen, die werkgever was meteen akkoord. Dat had ze 3 jaar geleden nooit gedurfd en gedaan. Ze heeft haar oude passie weer opgepikt, paardrijden. Dat kon ze niet meer vanwege die fybromyalgie, maar nu kan ze het weer. Op een keer zat ze ’s ochtends op haar paard en die was wat weerbarstig. Toen zei ze tegen dat paard: ik ben de baas, we gaan het zo doen en niet anders. En toen dacht ze: dat moet ik op mijn werk ook doen, ik kon dat paard iets heel duidelijk maken dus dan kan ik dat op mijn werk ook. Dus dat is een mooie metafoor. Wat zij uiteindelijk heeft geleerd, heeft niks meer met voeding te maken, maar bij dat fundament begint het wel.

Kunnen we wat dieper ingaan op het verband tussen voeding en stress?

Veel mensen krijgen te weinig eiwitten binnen. Ze eten wel gezonde dingen, maar te weinig eiwitten. Een veganistisch dieet is bijvoorbeeld prachtig qua gezonde voedingsmiddelen, maar het is een uitdaging om als vegan genoeg eiwitten binnen te krijgen.

Als je veel te weinig eiwitten binnenkrijgt, heb je vanzelf stress. Want een voedingstekort is ook stress voor je lichaam. Je lichaam maakt geen verschil tussen fysieke of mentale stress. Die stress veroorzaakt een chemische reactie die je lichaam hetzelfde behandelt. Dus heb jij lichamelijke stress in een bepaalde mate én er komt ook nog mentale stress bij, dan heb je sneller teveel stress. Die lichamelijke stress door een voedseltekort weghalen is een quick win. Die eerste stap kan je gemakkelijk en snel zitten. Als je vandaag meer eiwit begint te eten, kan je je volgende week al krachtiger voelen.

Wat kan ik dan eten als ik meer eiwit wil binnenkrijgen?

Eiwitten zitten het meest in vlees, vis en kip. Ze zitten ook in peulvruchten. Melkproducten bevatten natuurlijk mooie eiwitten, maar veel mensen reageren er gevoelig op, net als granen.

Zijn er nog andere voedingstekorten die vaak de oorzaak zijn van lichamelijke stress?

• Omega 3-tekort. Ik meet de omega 3-index bij mijn cliënten en die is bijna altijd te laag. Je kan die stof met vette vis en chiazaad binnenkrijgen, maar als je een enorm lage index hebt, dan kan je best aanvullen met een omega 3-supplement. Het is heel belangrijk om een kwalitatief omega 3-supplement te nemen, want er is zoveel rommel in de handel. En ik kijk dan naar de TOTOX waarde, de totale toxiciteit. Een goede fabrikant laat ook weten wat die waarde is, en die moet goed (laag) zijn, wil een supplement goed inzetbaar zijn.
• Vitamine D meet ik ook altijd en zet ik vaak in, samen met vitamine K. Vitamine D is onder andere belangrijk voor je immuunsysteem en je skelet. Het zorgt ervoor dat de calcium uit je voedsel beter wordt opgenomen. En dan moet die calcium nog op plaatsen komen waar je het nodig hebt, en dat doet vitamine K. Daarom zijn die twee zijn een gouden combinatie.
• Vitamine c
• Een multi mineralensupplement kan ook helpen. Micronutriënten zijn mineralen, vitamines, sporenelementen… dat is de voorraadkast van je fabriek. En de fabriek kan niet draaien zonder de nodige materialen. Want je lichaam denkt; ik wil even een hormoon maken, wat heb ik daarvoor nodig, hebben we dat in het magazijn? Oké ik kan het maken. Maar als er gaten in het magazijn zitten, kan je lichaam niet maken wat het nodig heeft.

Stress wordt altijd gezien als iets negatiefs, is dat zo of kan het ook voordelen hebben?

Stress is nodig om in leven te blijven, maar dat zouden we bijna vergeten! Stresshormonen adrenaline en cortisol maken je alerter en sterker. Ze zorgen dat je kan presteren. Als ik een presentatie moet geven heb ik stress, en dat is goed. Ik ben dan alerter en heb meer energie, waardoor ik goed kan presteren. Dat is net zo met een sporter die gespannen is voor een wedstrijd. Dat is goed, want je kan dan een explosie aan energie vrijgeven. Maar dat soort stress heeft een begin en een eind. Daarna daalt de stress, je ontspant, de stresshormonen zakken en dan kan je lichaam weer verder met de rest van je leven. Want stresshormonen hebben een enorme impact op de processen in je lichaam, bijvoorbeeld op je maag- darmstelsel. Als je heel gespannen bent, kan je misselijk worden, diarree krijgen of je krijgt een steen op je maag omdat je niet meer verteert. Dat klopt, want je lichaam heeft even aandacht voor iets belangrijkers. Als die stress over is, heb je geen last meer en gaat je vertering verder. Dat is niet erg. Maar als je altijd stress hebt, dan loopt er een heleboel mis.

Waar kan chronische stress toe leiden?

Daarvoor gaan we even naar de darmen, het orgaan waarmee je je voorraad binnenkrijgt. Je kan gezond eten maar als je darmen het niet goed doen, komen die gezonde dingen gewoon in het toilet terecht. Dan is het alsof de vrachtwagen voorbij de fabriek rijdt, vriendelijk zwaait en weer doorgaat, dan heb je nog geen voorraad. Stress heeft heel veel invloed op je darmen. Op het moment dat er veel cortisol in je lichaam is, gaat die darm minder goed werken. Je hebt bijvoorbeeld minder vrijzetting van verteringsenzymen. Dat zijn stofjes die je voedingsstoffen in stukjes knippen waardoor het door je darm opgenomen kan worden in je lichaam. Als je niet genoeg knippertjes hebt, dan kan het niet worden opgenomen in je lichaam en heb je een tekort. En dat geeft weer stress. Je komt in een vicieuze cirkel terecht van steeds meer stress. Dat kan uiteindelijk zelfs leiden tot auto-immuniteit. Ook bijvoorbeeld eczeem of een darm die doorlaatbaarder is. Als je darm wat erosie vertoont en doorlaatbaarder wordt, gaan er stofjes naar binnen in je lichaam die niet binnen moeten zijn, waardoor je immuunsysteem aangaat.

Je immuunsysteem is eigenlijk als een brandweerkazerne. De functie van je immuunsysteem is om indringers buiten te houden. Ik zie dat voor me als brandweermannetjes in een kazerne, die moeten uitrukken als er brand is. Als je immuunsysteem een indringer ziet, dan slaat het alarm. Die brandweermannen springen in hun pak, langs die paal, sirene aan en gaan. Als je immuunsysteem langs de darm steeds meer stoffen binnen krijgt die eigenlijk niet binnen moeten komen, dan zijn die brandweermannen nog maar net terug op de centrale en dan moeten ze weer. Op de duur krijgen ze een burnout! Wat gebeurt er met hun: ze worden moe maar ze gaan door en het wordt steeds erger. Op de duur krijgen ze waanbeelden. Iemand die heel overwerkt is kan niet meer helder nadenken. Daar zitten ze dan, die brandweermannetjes, op een gegeven moment zegt één terwijl ze terugrijden naar de kazerne: daar, brand! En de andere zien het niet maar geloven het omdat ze moe zijn, en ze gaan gewoon blussen. En dat is auto-immuniteit, de verkeerde dingen blussen. Want het was geen brand maar gewoon een lichaamseigen stof. Je lichaam gaat afweer inzetten tegen lichaamseigen zaken. Je immuunsysteem raakt overbelast en kan niet meer helder ‘nadenken’.

Dus stress heeft enorm veel impact, het loont de moeite om chronische stress aan te pakken.

Ultieme tips voor minder stress en een meer vitaler leven?

Een eerste stap is je realiseren dat je werkdruk te hoog is en dat er meer dingen mislopen dan je wil toegeven.

Communiceer. Met iedereen om je heen. Kijk of je dingen zelf kunt veranderen, of je hulp kunt vragen om dingen te veranderen.

Check je eigen vitaliteit en duik eens diep in die piramide van Maslow, of je basis wel op orde is. En of je daarboven misschien iets te doen hebt in je relaties, of je misschien iets te doen hebt op mentaal vlak. Onderzoek bij jezelf eens goed of je daar aan kan sleutelen.

En weet: heb jij dag in dag uit hoofdpijn of buikpijn of heb je een voedingstekort, dan is dat ook al stressvol voor je lijf. Heb je daarnaast dan ook nog druk op je werk, dan is die werkdruk sneller te hoog dan wanneer je lichamelijk goed in je vel zit.